Nuevo artículo en veredes.
Paul Virilio naceu en 1932 e creceu en Nantes, onde aos oito anos presenciou a chegada dos alemáns, e aos once a destrución da cidade baixo unha choiva de bombas dos aliados. Ao finalizar a guerra descubriu o mar ao mesmo tempo que a paz, xa que a costa debido á presenza do muro atlántico era unha zona de control militar, e o acceso á mesma nos países ocupados estaba prohibido.
A liña defensiva alemá está formada esencialmente por preto de 12.000 construcións de formigón, de 600 modelos diferentes, cada un deles cunha función militar específica, adaptada á topografía local e á posición estratéxica. Foi Fritz Todt o responsable inicial da construción do muro atlántico, aínda que foi substituído por Albert Speer, en 1942. A edificación desta liña militar, congregou un elevadísimo número de recursos. Desde materiais, técnicos e humanos ata económicos e loxísticos, e aínda que a súa funcionalidade militar non foi moi sobresaliente, tal e como se demostrou durante o desembarco aliado, a súa construción serviu á propaganda nazi de cuartada para levantar o ánimo dunha desilusionada poboación alemá, facendo fincapé na impermeabilidad das fronteiras do Reich.
Nas praias Virilio fascinouse cos búnkers deixados polos combatentes, enigmas dunha arquitectura bélica que comezaba a ser reciclada pola poboación civil con outros fins. Cunha cámara Leica realizou un extenso inventario fotográfico, iniciando o que trinta anos despois converteríase nun ensaio arqueolóxico sobre a arquitectura da guerra, Bunker Archéologie, 1975.
Sen dúbida foi Paul Virilio a persoa que máis investigou nos valores estéticos destas construcións, cuxo carácter militar, está impreso na xenética ingenieril, económica e racional que as creou, lanzando un forte vínculo co que a arquitectura racionalista e brutalista da postguerra defenderá. Superada a lectura bélica e militar do muro atlántico, resta aínda expor outra lectura posible do mesmo artefacto, como é a súa condición estética e territorial, de elemento edificado na paisaxe despoblado da costa, e que vixía o horizonte desde unha postura que Virilio asemellou á dos moáis da illa de pascua.
Un vínculo tamén inseparable tamén da obra do propio Virilio, cuxa traxectoria arquitectónica e filosófica posterior está totalmente influenciada polas construcións do muro atlántico. Esta afirmación demóstrase ao contemplar a obra que a súa oficina, formada xunto a Claude Parentt e na que traballou durante varios anos Jean Nouvell, realizou durante a década dos 60, entre a que destaca con gran intensidade a igrexa de Sainte Bernadette construída en Nevers. O seu inmenso e masivo volume de formigón armado preséntase coa rotundidade que Virilio outorgara aos búnkers ou ás mastabas, é dicir coa presenza característica dos monumentos. A capacidade expresiva desta masa pétrea, que carece de portas ou xanelas, que foron substituídas por gretas ou ocos polos que entra a luz ou se permite o acceso, aprovéitase ao máximo ao tratar con especial coidado os acabados que a compoñen, dando un recital de precisión en canto ao que supón o dominio da técnica construtiva con formigón armado.
Íñigo García Odiaga. Arquitecto
San Sebastián. Febreiro 2017