Nuevo artículo en veredes.
Fai xa anos que a cidade gañou o seu pulso ao campo. A cidade é sinónimo de vida urbana, de actividade económica e de oferta cultural e comercial, pero non sempre o é de benestar ou calidade de vida.
As grandes urbes do sueste asiático son as cidades do planeta con maior ritmo de crecemento, pero tamén son as que condensan peores condicións de vida. Este modelo de crecemento ilimitado situou ademais o centro de gravidade da cidade no seu desenvolvemento económico, esquecendo por completo a compoñente social da urbe. Si facemos un percorrido polos centros de todas estas megaurbes, descubriremos unha especie de non lugar, de lugar común onde os elementos repítense copiando un mesmo modelo que é o que parece conducir ao éxito financeiro, pero que por contra borrou calquera trazo propio da identidade do lugar. Esa globalizada falta de identidade borrou tamén ao suxeito, á persoa, de modo que parecería que as grandes cidades atópanse hoxe habitadas por marcas e lobbys en lugar de por persoas.
O mundo da arte deuse conta desta deriva e xa comezou a cuestionarla e criticala mediante accións concretas.El mundo del arte se ha dado cuenta de esta deriva y ya ha comenzado a cuestionarla y criticarla mediante acciones concretas.
O artista alemán Hendrik Beikirch, máis coñecido polo seu alias BCE, acaba de inaugurar en Busan, Corea do Sur, o maior mural xamais pintado en Asia. A peza de 95 metros de alto é un retrato dun pescador de 60 anos de idade, que contrasta coa crueza de complexo de rañaceos Haeundae I’Park deseñados polo arquitecto Daniel Libeskind, un complexo financeiro que quere erixirse como a nova icona da cidade. Libeskind é tamén o arquitecto responsable das novas torres do World Trace Center en Nova York, e de feito o deseño de ambos os complexos financeiros é similar.
O mural critica o rápido crecemento e a modernización de Corea do Sur e serve como un recordatorio das raíces da cidade en pleno distrito financeiro. Busan foi unha vez un pequeno pobo de pescadores no sur de Corea. Mentres a cidade transformábase e convertíase nun centro internacional, perdíase a esencia mesma desta. O retrato do pescador non é só un recordo do pasado, senón tamén daqueles que aínda traballan na súa vellez nos peiraos sen descanso. Unha consecuencia do acelerado crecemento que esqueceu os aspectos sociais e prexudicou ás clases menos favorecidas.
Coa mesma actitude o artista urbano de orixe francesa JR inaugurou o seu novo proxecto en Hong Kong. No down town da cidade, nunha zona de inmensos rañaceos na que non queda espazo para o peón, JR utilizou precisamente o último reduto dos cidadáns, un paso peonil elevado para salvar a maraña de tráfico que corre baixo as torres, como soporte para a súa instalación.
Dezaseis rostros anónimos de habitantes de Hong Kong, impresos a gran escala, cobren a cuberta da pasarela. Caras anónimas que miran as fachadas das torres e a quen elas habitan reivindicando un espazo, un lugar para o cidadán, nas transaccións e movementos estratéxicos que se negocian neses despachos.
Talvez máis provocativa foi a intervención deste artista francés sobre o muro de Gaza.
No ano 2005, decidiu viaxar a Oriente Medio para pescudar por que os palestinos e os israelís non podían atopar a maneira de convivir xuntos en paz.
Deambulou polas cidades israelís e palestinas tentando obter información e comprender a situación. Descubriu que eses lugares son sacros para o xudaísmo, o cristianismo e o Islam, e tamén constatou que a área é paisajísticamente impresionante, un lugar onde conflúen as montañas, o mar e os desertos en escasos quilómetros. Pero dalgunha maneira, o territorio, a paisaxe ou as relixións puxéronse por encima das persoas, que parecían non entrar na ecuación.
Curiosamente as persoas a ambos os dous lados do muro teñen o mesmo aspecto, falan case o mesmo idioma, poderían ser como irmáns xemelgos criados en familias diferentes.
Un relixioso palestino ten o seu homólogo no outro lado. Un campesiño, un taxista, un profesor, teñen os seus equivalencias en fronte deles. Para o artista a solución era evidente, había que poñer cara ao conflito, identificar as persoas para borrar as diferenzas.
O proxecto Face to Face consistiu en tomar retratos de palestinos e de israelís facendo o mesmo traballo, imprimilos en formatos grandes, e colocalos en lugares crave sobre o muro que separa ambos os pobos. No lado israelí colocáronse os retratos dos palestinos e viceversa. Este proxecto, foi talvez a maior exposición artística ilegal ao aire libre xamais organizada. Este esforzo por colocar dentro do conflito, ás persoas no primeiro lugar, por diante de relixións, economía ou poder, supuxo un profundo choque, polo que foi prohibido polo goberno israelí.
Pode resultar evidente que a cidade, o territorio ou a arquitectura está construída para as persoas, pero en ocasións a potencia desas mesmas creacións, a súa escala ou a súa inercia, van apartando ao ser humano do centro do discurso. Recuperar os rostros dos habitantes das cidades é algo máis que un acto artístico, é en definitiva un acto que pretende devolver o protagonismo da cidade ao cidadán.o.
Íñigo García Odiaga. arquitecto
San Sebastián. Outubro 2012
Publicado en ZAZPIKA 21.10.2012